Czterdzieści lat minęło... na ulicy Rycerskiej i Pocztowej

 fot. Czesław Misiuk/Konrad Kosacz

Ewa Bielińska
napisz do mnie ‹
moje inne artykuły ‹

Jak w każde piątkowe popołudnie, udajemy się na małą wycieczkę szlakiem elbląskich ulic. Przyjrzymy się dziś dwóm z nich – ulicy Rycerskiej i stanowiącej jej przedłużenie ul. Pocztowej. Choć chcemy skupić się głównie na ich stanie obecnym i z lat siedemdziesiątych, wspomnimy również o tej nieco odleglejszej historii. Bo warto. 

Trasa ulic przebiega wzdłuż wewnętrznej fosy miejskiej, okalającej niegdyś system murów, bram i bastionów Starego Miasta. Pod koniec XVIII wieku władze pruskie podjęły decyzję o zlikwidowaniu zarówno wewnętrznych, jak i zewnętrznych fortyfikacji, a prace trwające aż do końca XIX wieku wyznaczyły na granicy Starego i Nowego Miasta zupełnie nowe szlaki, wzdłuż których powstała ciekawa zabudowa. O dawnych fortyfikacjach w rejonie ulicy Rycerskiej i Pocztowej mieliśmy okazję dowiedzieć się, gdy podczas tegorocznych prac remontowych drogi wojewódzkiej 503, natrafiono na ich fundamenty. Również w naszym serwisie pisaliśmy o przerwaniu prac budowlanych na rzecz badań archeologicznych.

Widzimy zatem, że obie ulice mają metrykę z przełomu XVIII i XIX wieku. Na uwagę zasługuje ich ciekawe położenie, z jednej strony w otoczeniu Starówki, systematycznie dziś zabudowywanej, z drugiej zaś wzdłuż interesujących z punktu widzenia historii obiektów tzw. Nowego Miasta.

Pierwsza wzmianka o ul. Rycerskiej pochodzi z 1830 roku. Jej odcinek południowy nazywano Vorbergstall Strasse czyli ul. Stajni Przedzamcza. W roku 1901 przemianowano go na Vorberg Strasse, a w powojennej historii, między rokiem 1945 a 1956, ulica nosiła imię Wilanowskiej. W miejscu, gdzie dziś widzimy budynek Zespołu Szkół Techniczno-Informatycznych, stał niegdyś obszerny gmach Teatru Miejskiego wzniesionego w 1818 roku. Jak większość przedwojennej zabudowy, niestety nie przetrwał walk 1945 roku. Po wschodniej stronie ulicy, pomiędzy ulicami: Giermków i Janowską, rozciąga się 200-letni Plac Wolności, zwany niegdyś Dużym Ogrodem Zabaw. Pod koniec XIX stulecia postawiono tu pomnik ku czci żołnierzy poległych w wojnie 1871 roku, zwany „Aniołem Śmierci”, w roku 1912 zaś wzniesiono neoklasycystyczny budynek szaletu miejskiego, który swą funkcję pełni do dziś.

Na kolejnym odcinku, ulica Rycerska biegnie równolegle z placem Słowiańskim. Przecinając ul. Giermków, nie sposób nie zauważyć postawnego gmachu pod szyldem „Arbiter Hotel”. Dawny Hotel Elzam, a jeszcze wcześniej hotel robotniczy elbląskiego „Zamechu” mieści się w budynku przedwojennego Prezydium Policji. Do 1945 przylegał do niego piękny ratusz, lecz również on nie przetrwał wojennej zawieruchy. Minąwszy Plac Słowiański i skrzyżowanie z 1 Maja i Wieżową, ul. Rycerska przechodzi w ul. Pocztową.

Przeglądając różne mapy, można popaść w małą dezorientację, co do tego, gdzie dokładnie zaczyna się ul. Pocztowa. Przyjmijmy jednak że jej początek przypada w wyżej wspomnianej lokalizacji. W XIX wieku nazwano ją Die Neue Weg – Nowa Droga, zaś od 1901 roku aż do dziś pozostaje ulicą Pocztową. Skąd taka nazwa? Odpowiedź jest jasna. W 1887 roku w jej pobliżu wybudowano budynek poczty królewskiej. Popularna „Poczta Główna” funkcjonuje do dziś, choć kojarzenie jej z ul. Pocztową jest raczej niesłuszne – jej adres to plac Słowiański 1/3.

Skwerek u wylotu ul Krótkiej, znajdujący się po przeciwnej stronie, to również jedno z ciekawszych miejsc na trasie. Znajduje się tu jeden z elbląskich pomników przyrody - dąb posadzony w 1837 roku z pamiątkowym obeliskiem z okazji 600-lecia miasta. Nie jest to jedyny pomnik w tym miejscu. Tuż obok widzimy kamień z wyrytym napisem "1987" postawiony podczas obchodów 750-lecia Elbląga, tablicę upamiętniającą „śmierć” województwa elbląskiego oraz najmłodszy obelisk informujący o posadzonym dębie ku czci Marka Kotańskiego.

Idąc dalej, dojdziemy do najważniejszego chyba obiektu ulicy Pocztowej, którym jest budynek I Liceum Ogólnokształcącego im. J. Słowackiego. W tym roku obchodzi ono swoje 65-lecie, jednak tradycja szkolnictwa w tym miejscu jest o wiele starsza. Gmach  wzniesiono bowiem w 1875 roku na potrzeby żeńskiej szkoły zwanej Gimnazjum Augusty Wiktorii. Tuż za szkołą, jeszcze niedawno znajdowała się siedziba Biblioteki Pedagogicznej. Budynek ten z racji przebudowy drogi wojewódzkiej nr 503, został translokowany na ulicę Kościuszki, obok hotelu „Młyn. Więcej na ten temat można przeczytać w jednym z naszych wcześniejszych artykułów. Po drugiej stronie, u zbiegu ulic: Pocztowej i Zacisze, stoi jeden z ładniejszych obiektów zabytkowych na mapie Elbląga – ponad 120-letni pałacyk Adolfa Neufeldta, odrestaurowany w latach 90.

W galerii zdjęć do artykułu znajdziemy fotografie przedstawiające rzeźbę Mieczysława Wiśniewskiego, utworzoną podczas słynnego I Biennale Form Przestrzennych, zorganizowanego przez Galerię EL w 1965 roku. Nie jest to jedyna pamiątka z tego wydarzenia. W ciągu omawianych dziś przez nas ulic stoi kilka z 51 form przestrzennych, którymi udekorowano Elbląg w latach 1965-1986. Należą do nich prace artystów takich jak: Antoni Milkowski, Henryk Stażewski, Lech Kunka, Wanda Gołkowska czy Magdalena Abakanowicz. Wiele z nich w ciągu ostatniej dekady zostało poddane renowacji.

Zapraszamy do obejrzenia kilku zdjęć, które przygotowaliśmy. Przypomnijmy sobie, jak okolice ulic Rycerskiej i Pocztowej wyglądały w sercu lat siedemdziesiątych i jak prezentują się dziś.